آداب خانه

در آموزه های اسلامی برای خرید خانه و ورود و خروج و نظافت و سایر مسائل مربوط به خانه آدابی بیان شده است. از جمله پاکیزه نگاه داشتن خانه، نگهداری برخی حیوانات مثل کبوتر و سلام کردن هنگام ورود و دعا کردن هنگام خروج از خانه.

خرید یا ساخت خانه

در روایات اسلامی برای خانه خوب ویژگی هایی بیان شده است که هنگام خرید یا ساخت خانه باید به آن توجه کرد. همچنین هنگام خرید خانه آدابی وجود دارد:

بزرگ بودن خانه

خوب است خانه یک مسلمان وسیع باشد رسول اكرم صلى الله عليه و آله می فرمایند: « مِن سَعادَةِ المَرءِ المُسلِمِ الزَّوجَةُ الصّالِحَةُ و َالمَسكَنُ الواسِعُ وَ المَركَبُ البَهىُّ وَ الوَلَدُ الصّالِحُ»؛از خوشبختى مرد مسلمان، داشتن همسرى شايسته، خانه‏اى بزرگ، وسيله‏ اى راحت براى سوارى و فرزندى خوب است.

همسایه خوب

قبل از ساخت یا خرید خانه باید از داشتن همسایه های خوب مطمئن شد. امام على عليه السلام : « سَل عَنِ الرَّفيقِ قَبلَ الطَّريقِ، وَ عَنِ الجارِ قَبلَ الدّارِ»؛ قبل از مسافرت ببين همسفرت كيست و پيش از خريد خانه ببين همسايه ات كيست. در حدیثی دیگر امام علی علیه السلام می فرمایند: : « اِنَّ لَها بَرَكَةً وَ بَرَكَتُها جَودَةُ مَوضِعِها وَسَعَةُ ساحَتِها وَ حُسنُ جِوارِ جيرانِها» ؛خانه را بركتى است، بركت خانه جايگاه خوب آن، وسعت محوطه آن و همسايگان خوب آن است.

ولیمه هنگام خرید خانه

مستحب است انسان زمانی که خانه ای می سازد یا خانه ای می خرد ولیمه . میهمانی بدهد. رسول اکرم صلى الله عليه و آله فرمود: «هر كس خانه بخرد، مستحبّ است وليمه وميهمانى دهد». نيز در حديثى فرمود: «هر كس خانه‌اى بسازد، گوسفندى چاق قربانى كند وگوشتش را به مردم فقير نيازمند اطعام كند، سپس اين دعا را بخواند: «اَللّهُمَّ اَدْحِرْ عَنِّى مَرَدَةَ الجِنِّ وَالاْنْسِ والشَّياطِينَ وَبارِکْ لي في بَنائي» آنچه را بخواهد خداوند به او مى‌دهد».

نظافت خانه

از مهمترین آداب خانه رعایت نظافت است

خروج زباله از خانه

رسول اكرم صلى الله عليه و آله می فرمایند: «لا تُبَيَّتُوا القُمامَةَ فى بُيوتِكُم وَ اَخرِجوها نَهارا، فَاِنَّها مَقعَدُ الشَّيطانِ»؛ زباله را شب در خانه‏ هاى خود نگه نداريد و آن را در روز به بيرون از خانه منتقل كنيد، زيرا زباله نشيمنگاه شيطان است.

زدودن تار عنکبوت

در اداب اسلامی وجود خانه عنکبوت در خانه مذموم شمرده شده و به برطرف کردن تارهای عنکبوت سفارش شده است. رسول اكرم صلى الله عليه و آله می فرمایند : « بَيتُ الشَّياطينِ مِن بُيوتِكُم بَيتُ العَنكَبوتِ» خانه‏ هاى عنكبوتى كه در اتاق‏هاى شماست، لانه شياطين است. امام على عليه‏السلام نیز می فرمایند: « نَظِّفوا بُيوتَكُم مِن حَوكِ العَنكَبوتِ، فَاِنَّ تَركَهُ فِى البَيتِ يورِثُ الفَقرَ»؛ ؛خانه‏هاى خود را از تار عنكبوت پاك كنيد، زيرا باقى گذاشتن آن در خانه، فقر مى‏آورد.

شستن ظرفها

شستن به موقع ظروف از دیگر آداب اسلامی خانه است. پیامبر (ص) می فرمایند: « غَسلُ اِلناءِ وَ طَهارَةُ الفِناءِ يورِثانِ الغِنى»؛ شستن ظرف‏ها و پاكيزگى حياط خانه مايه غناست.

آداب ورود و خروج از خانه

در اسلام ورود و خروج به خانه آدابی دارد

سلام دادن هنگام ورود

قرآن کریم می فرماید: « فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَىٰ أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً» هرگاه بخواهید به خانه‌ای داخل شوید نخست بر خویش سلام کنید که سلام تحیّتی با برکت و نیکو از جانب خداست. امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه می فرماید: « إذا دَخَلَ الرَّجُلُ مِنكُم بَيتَهُ ، فإن كانَ فيهِ أحَدٌ يُسَلِّمُ علَيهِم ، و إن لَم يَكُن فيهِ أحَدٌ فَلْيقُلْ : السلامُ علَينا مِن عِندِ رِبِّنا ، يقولُ اللّه «تَحِيّةً مِنْ عِنْدِ اللّه ِ مُبارَكَةً طَيِّبَةً»» هرگاه مردى از شما به خانه خود وارد شد ، اگر كسى در خانه بود به آنها سلام كند و اگر كسى نبود بگويد : « سلام بر ما از جانب پروردگارمان» كه خداوند مى فرمايد : «[كه آن]تحيّتى است مبارك و پاكيزه از جانب خدا» . رسول اكرم صلى الله عليه و آله می فرمایند: « اِذا دَخَلَ اَحَدُكُم بَيتَهُ فَليُسَلِّم، فَاِنَّهُ يُنزِلُهُ البَرَكَةَ وَ تُؤنِسُهُ المَلائِكَةُ» ؛هرگاه يكى از شما به خانه خود وارد مى‏ شود، سلام كند، چرا كه سلام بركت مى ‏آورد و فرشتگان با سلام دهنده انس مى‏ گيرند. از امام صادق (ع) رسيده كه مردهنگام ورود بخانه خود بخانواده اش سلام كند و در حال ورود بدرگاه خانه كفش خود را بصدا درآورد و سرفه كند تا اهل خانه خبردار شوند مبادا چيزى بچشم بيند كه وى را ناخوشايند باشد».

آداب ورود به خانه دیگران

در آداب اسلامی ورود به خانه دیگران بدون اذن ایشان جایز نیست. قرآن کریم می فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّىٰ تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَىٰ أَهْلِهَا ۚ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ. فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِيهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتَّىٰ يُؤْذَنَ لَكُمْ ۖ وَإِنْ قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا ۖ هُوَ أَزْكَىٰ لَكُمْ ۚ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ» ای اهل ایمان! به خانه هایی غیر از خانه های خودتان وارد نشوید تا آنکه اجازه بگیرید، و بر اهل آنها سلام کنید، [رعایت] این [امور اخلاقی] برای شما بهتر است، باشد که متذکّر شوید. و اگر کسی را نیافتید باز وارد نشوید تا اجازه یابید، و چون (به خانه‌ای درآمدید و) گفتند: برگردید، به زودی بازگردید که این برای تنزیه و پاکی شما بهتر است، و خدا به هر چه می‌کنید داناست. امام صادق علیه السلام در این باره می فرمایند: « الِاسْتِئْذَانُ ثَلَاثَةٌ أَوَّلَهُنَّ یَسْمَعُونَ وَ الثَّانِیَةَ یَحْذَرُونَ - وَ الثَّالِثَةَ إِنْ شَاءُوا أَذِنُوا وَ إِنْ شَاءُوا لَمْ یَفْعَلُوا - فَیَرْجِعُ الْمُسْتَأْذِنُ» ؛ اجازه ورود گرفتن به خانه دیگران سه بار است؛ بار اول صاحب خانه و اعضای آن بشنوند؛ و بار دوم خود را بپوشانند(آماده شوند)؛ و بار سوم اگر خواستند إذن دخول بدهند و چنانچه خواستند اجازه ورود ندهند باید اجازه ‏گیرنده باز گردد.

دعا هنگام ورود به خانه

امام علی علیه السلام فرمودند: «به هنگام وارد شدن به خانه بگويد: «بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ، اَشْهَدُ اَنْ لا اِلـهَ إلّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَريکَ لَهُ وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدآ عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ» ، سپس بر اهل خانه سلام كند واگر كسى در خانه نباشد، پس از اين دعا بگويد: «اَلسَّلامُ عَلى مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللهِ خاتَمِ النَّبِيّينَ، السَّلامُ عَلَى الاْئِمَّةِ الْهادينَ الْمَهْدِيّين، اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَعَلى عِبادِ اللهِ الصّالِحينَ»

دعا هنگام خروج از خانه

امام باقر عليه السلام وقتی از خانه خارج مى‌شد اینگونه دعا مى‌فرمود: « بِسْمِ اللهِ خَرَجْتُ وَعَلَى اللهِ تَوَكَّلْتُ، لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلّا بِاللهِ » از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت شده است كه فرمود: «هرگاه كسى هنگام بيرون رفتن از خانه «بسم الله» بگويد، ملائكه به او مى‌گويند: سلامت ماندى. وهنگامى كه «لا حَولَ وَلا قُوَّةَ اِلّا بِاللهِ» بگويد، فرشتگان گويند: كارهايت انجام شد. وهرگاه «تَوَكَّلْتُ عَلَى الله» بگويد، ملائكه گويند: از بلاها نگه داشته شدى».

پذیرایی از میهمان در خانه

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: « كُلُّ بَيْتٍ لَا يَدْخُلُ فِيهِ الضَّيْفُ لَا يَدْخُلُهُ الْمَلَائِكَة » هر خانه ‏اى كه ميهمان بر آن وارد نشود، فرشتگان واردش نمى‏ شوند.

نگهداری حیوانات در خانه

امام جعفر صادق علیه السلام از امام باقر علیه السلام مقل می کنند که دوست داشتند در خانه جاندار خانگى باشد مانند كبوتر، مرغ يا بزغاله تا كودكان جن بدانها بازى كنند و با كودكانشان بازى نكنند.

اهمچنین از آن حضرت نقل شده است که فرمودند:در خانه هر پیغمبرى کبوترى وجود داشت، زیرا سفیهان جنیان‏ با کودکان بازى مى‏ کنند، و چون کبوتر در خانه‏ اى باشد به آن سرگرم شده و از کودکان دست بر می دارند.

نهی از نگه داشتن سگ در خانه

امام صادق(علیه السلام) فرمود: نماز مگذار در خانه ای که در آن سگ است مگر اینکه سگ صید باشد و دربی برویش بسته شود، در این صورت اشکالی ندارد. همانا ملائکه بر خانه ای که در آن سگ است وارد نمی شوند.

پانویس

منبع

• سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ معارف و معاریف.
• اصول کافی
• خصال شیخ صدوق
• بحار الانوار
• من لا يحضره الفقيه
• مکارم الأخلاق